CNV Internationaal’s visie op verantwoorde waardeketens

Dit artikel is onderdeel van onze recente publicatie, Towards a responsible value chain – The role of investors and the CSDDD.

Bedrijfsproducten moeten respect tonen voor mens en natuur

CNV Internationaal zet zich in voor de versterking van lokale vakbonden en de verbetering van arbeidsomstandigheden. Dit doen we door de sociale dialoog op lokaal niveau te bevorderen.

Lokale vakbonden, bijvoorbeeld in de mijnbouwsector, hebben de meeste kennis van de arbeidsomstandigheden in hun sector en weten welke kwesties prioriteit moeten krijgen. Wij ondersteunen deze vakbonden bij hun onderhandelingen over collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s). Vrijheid van vereniging is echter niet vanzelfsprekend en kan in mijnbouw-intensieve landen als Indonesië problematisch zijn. Vakbondsvernietiging komt veel voor: vakbondsleiders worden ontslagen of geïntimideerd wanneer ze nieuwe leden werven of zich uitspreken over belangrijke kwesties.

De vooruitgang in de waardeketen verschilt sterk per sector, maar moet in ieder geval beter zichtbaar worden. Ook is het van belang dat initiatieven met meerdere belanghebbenden de lat hoger leggen; de vooruitgang stagneert als organisaties in de discussiefase blijven hangen. Samenwerking is essentieel, zowel om inzicht te krijgen in de toeleveringsketen als om de invloed op leveranciers te vergroten. Dit moedigt leveranciers aan om te onderhandelen over hoogwaardige collectieve arbeidsovereenkomsten die aansluiten bij de conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO).

De textielindustrie lijkt hierin een voorsprong te hebben. Transparantie over leveranciers is toegenomen door initiatieven zoals de Open Supply Hub, een open-source platform voor het in kaart brengen van de toeleveringsketen. Bovendien boeken bedrijven geleidelijke vooruitgang op onderwerpen zoals leefbaar loon. Daarentegen blijft leefbaar loon een onderbelicht thema binnen de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) en de palmolie-industrie in het algemeen. Er zijn structurele benaderingen nodig om leefbare lonen te bevorderen en systemische verandering in waardeketens te stimuleren.

Bovendien moeten problemen in de waardeketen niet geïsoleerd worden aangepakt. Milieu- en sociale effecten zijn nauw met elkaar verweven. In de nikkelsector, met name in Morowali (Indonesië), zijn de leefomstandigheden bijzonder slecht. In korte tijd zijn 80.000 mensen naar vissersdorpen verhuisd om te werken in nieuwe mijnbouwsmelterijen. De omstandigheden zijn erbarmelijk: zwevende stofdeeltjes vormen gezondheidsrisico’s en afval van de smelterijen wordt in zee geloosd. Daarnaast werken werknemers onder onveilige omstandigheden. We moedigen vakbonden aan om samen te werken met de internationale gemeenschap en met lokale en nationale overheden om sociale en milieuproblemen gezamenlijk aan te pakken en geïntegreerde oplossingen te ontwikkelen.

De CSDDD vereist actie

De OESO-richtlijnen bestonden al, maar vanwege hun vrijwillige karakter is de vooruitgang beperkt gebleven. Veel bedrijven aarzelden om problemen in de waardeketen aan te pakken, deels uit vrees dat kortetermijninvesteringen hun concurrentiepositie zouden verzwakken. Voor velen is een gelijk speelveld essentieel – iets wat de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) wil waarborgen.

De CSDDD verplicht bedrijven om negatieve effecten op mensenrechten en milieu, zowel binnen als buiten Europa, te identificeren en aan te pakken. Dit kan vooral in het begin een uitdaging zijn. Bij palmolieplantages bijvoorbeeld kopen bedrijven vaak in bij leveranciers in afgelegen gebieden. Daarom is samenwerking cruciaal. Daarnaast helpen consultaties in producerende landen om de CSDDD-vereisten correct te implementeren, zodat passende maatregelen worden genomen. Bedrijven moeten hun leveranciers ondersteunen, zodat de financiële last niet volledig bij hen terechtkomt.

Wat bedrijven kunnen doen

Hoewel deze lijst niet uitputtend is, kunnen bedrijven verschillende stappen nemen om bij te dragen aan meer verantwoorde waardeketens:

1. Gebruik certificering als hulpmiddel, niet als einddoel. Certificeringen zijn een goed startpunt, maar de verantwoordelijkheid van bedrijven eindigt daar niet. Veel certificeringsschema’s, zoals RSPO, moeten de lat aanzienlijk hoger leggen om een positieve impact te realiseren. Certificeringen zijn slechts een onderdeel van het due diligence-proces – bedrijven moeten verder kijken dan certificeringsschema’s.
2. Werk samen bij het verzamelen van gegevens. Veel bedrijven vertrouwen op audits om gegevens te verzamelen voor risicobeoordelingen, maar audits alleen zijn vaak niet voldoende om sociale aspecten zoals arbeidsomstandigheden in fabrieken of op plantages bloot te leggen. Audits zijn meestal aangekondigd, waardoor management specifieke maatregelen neemt die alleen tijdens de audit gelden. Bovendien zijn auditors niet altijd getraind of uitgerust om onderliggende problemen te herkennen. Het interviewen van vakbondsvertegenwoordigers op locatie kan een open dialoog belemmeren, vooral als het management aanwezig is en er risico’s op repercussies voor vakbondsleiders bestaan.CNV Internationaal heeft de Fair Work Monitor ontwikkeld, waarmee lokale vakbonden rechtstreeks gegevens van werknemers verzamelen voor een eerlijker perspectief. Bedrijven kunnen daarnaast bijdragen aan de eerder genoemde Open Supply Hub, die transparantie vergroot door relaties met leveranciers in kaart te brengen en samenwerking te bevorderen bij het verbeteren van werkomstandigheden.
3. Streef naar structurele verandering. Kortlopende projecten bieden onvoldoende capaciteit om structurele verandering te bewerkstelligen. Om systemische vooruitgang te boeken, moeten we ervoor zorgen dat iedere werknemer een leefbaar loon verdient. Een effectieve manier om dit te bereiken, is door een robuust inkoopbeleid op te stellen. Dit beleid moet door de CEO worden ondertekend en door de hele organisatie worden ondersteund en nageleefd. Elke afdeling – inkoop, HR, duurzaamheid en financiën – speelt een cruciale rol in deze geïntegreerde aanpak.
4. Versterk de betrokkenheid van belanghebbenden. Betrokkenheid van belanghebbenden is een belangrijke pijler in de CSDDD. Vakbonden, die de stem van werknemers vertegenwoordigen, kunnen bedrijven helpen bij elke stap van het due diligence-proces. Ze spelen een sleutelrol bij het identificeren en voorkomen van risico’s en bij het beperken en herstellen van negatieve impact. Om echte verandering te realiseren, moeten bedrijven de juiste problemen op de juiste manier aanpakken.

De rol van investeerders

Ook investeerders kunnen bijdragen aan verbeteringen in verantwoord zakelijk gedrag (RBC). Door te begrijpen waar bedrijven beter kunnen presteren, kunnen investeerders ondersteuning bieden, bijvoorbeeld bij het vaststellen van normen.

CNV Internationaal heeft een project uitgevoerd in de palmoliesector, waarbij alle collectieve arbeidsovereenkomsten (CBA’s) in een bepaalde regio zijn verzameld. Dit vereiste bezoeken aan plantages om te beoordelen of elke CBA voldeed aan de ILO-normen. Omdat elke plantage met een CBA een vakbond heeft, kon een overzicht worden gemaakt voor investeerders en bedrijven. Hierin werd inzichtelijk welke leveranciers arbeidsrechten naleven.

Als investeerders en bedrijven interesse tonen, wordt het belang van sterke CBA’s voor leveranciers duidelijker, wat verbeteringen kan stimuleren. Hoewel er nog meer gegevens nodig zijn, biedt deze aanpak een kans om arbeidsomstandigheden structureel te verbeteren.