nl 
en 
Twee jaar geleden werd onder auspiciën van de Verenigde Naties het klimaatverdrag van Parijs gesloten. 174 ondertekenende landen besloten de opwarming van het klimaat beperkt te houden tot beduidend minder dan 2 graden Celsius. Om die belofte te houden, zal de hele wereld een enorme inspanning moeten leveren. Dat rechtvaardigt de vraag: draagt de financiële sector zijn steentje bij?
Uit de cijfers blijkt dat duurzaam of verantwoord beleggen in ieder geval een van de snelst groeiende hoeken van de markt is. Een populaire strategie als ‘engagement’, waarbij een aandeelhouder in dialoog gaat met bedrijven om die aan te zetten tot duurzaam beleid, groeide in Europa met 30%, zo blijkt uit de SRI Study 2016 van Eurosif, de vereniging voor promotie van duurzaam beleggen. Wereldwijd hadden professionele beleggers rond de jaarwisseling $23.000 mrd op basis van duurzame criteria belegd, zo blijkt uit cijfers van de Global Sustainable Investment Alliance. Dat is weliswaar een kwart meer dan in 2014, maar slechts een klein deel van het totaal.
Noodkreet
Dit contrasteert met de urgentie van het klimaatprobleem. ‘Parijs’ gaat over de jaren na 2020, maar om de doelstellingen te behalen, moet er al voor het einde van dit decennium een omslag zijn waarbij de uitstoot substantieel en blijvend omlaag gaat. Christiana Figueres, de Costa Ricaanse die Yvo de Boer opvolgde als secretaris-generaal van het VN-klimaatbureau en onder wier leiding het akkoord van Parijs tot stand kwam, legt de bal nadrukkelijk bij het bedrijfsleven en beleggers. Volgens haar bepalen de investeringen die de financiële sector de komende vijf jaar doet, hoe de wereld er voor de komende generaties uit zal zien.
Het inspireerde Marilou vanGolstein Brouwers deze week tot een noodkreet. ‘Als je kijkt hoe groot duurzaam beleggen op het moment is, en dat vergelijkt met de uitdagingen waar we voor staan, dan is het nog veel te weinig’, aldus de bestuursvoorzitter van Triodos Investment Management. ‘Dan mag je eigenlijk concluderen dat we met z’n allen op de verkeerde manier beleggen.’
Onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) sluit daarop aan. 57% van de Nederlandse pensioenfondsen heeft nog geen doelstellingen voor zijn duurzaamheidsbeleid gesteld. Onder verzekeraars heeft slechts25% zulke doelen. ‘Het bewustzijn in de sector is er wel degelijk’, zegt directeur Angélique Laskewitz. ‘Maar dat betekent niet dat iedereen een plan klaar heeft. Wat we zien, zijn de eerste stappen.’
Bescheiden
Grote pensioenfondsen, zoals ABP en PFZW, hebben dergelijke doelstellingen wel. ABP wil in 2020 €58 mrd op duurzame wijze hebben belegd, een formulering waar in de regel niet alleen klimaatbeleggingen onder worden verstaan, maar ook andere investeringen die bijdragen aan de zeventien ontwikkelingsdoelen van de VN. PFZW mikt op €20 mrd in 2020. Op de totale portfolio’s van respectievelijk €396 mrd en €189 mrd lijken dat nog bescheiden bedragen, al komt dat ook door een gebrek aan geschikte groene beleggingen.
Effectief bemoeiingsbeleid
Wat zijn de beste voorbeelden van duurzame veranderingen die door aandeelhouders zijn afgedwongen? Bij ABP wijst men op Shell, dat op instigatie van beleggers is gestopt met boringen in het Noordpoolgebied en recent toezegde de netto-CO2-voetafdruk te verlagen met 20% in 2035 en met de helft in 2050.
Een woordvoerder van PFZW mailt aanvankelijk dat er ‘nog gesteggeld’ wordt over het beste voorbeeld van engagement, maar kiest uiteindelijk voor de campagne bij ExxonMobil. De Amerikaanse energiereus werd via een aandeelhoudersvoorstel gedwongen om een klimaatrapport te schrijven met de risico’s die klimaatverandering vormt voor de waardering van de onderneming. Exxon zegde vervolgens ook toe meer werk te maken van het tegengaan van methaanemissies.
Marilou van Golstein Brouwers zoekt het niet in de milieuhoek. Zij wijst op de schoneklerencampagne die werd opgezet na de brand in een textielfabriek in Bangladesh. Onder druk van ngo’s, media, maatschappij en beleggers zijn textielbedrijven veel transparanter geworden over de herkomst van hun kleding.
‘Of we genoeg doen, is moeilijk tezeggen’, mailt een woordvoerder van PFZW, die de €20 mrd ‘een fors bedrag’ voor echt duurzame beleggingen noemt. ‘Binnen de scope van onze primaire opdracht van een betaalbaar pensioen voor onze deelnemers doen we veel.’
Dit is het type formulering waar Van Golstein Brouwers van Triodos het niet mee eens is. ‘Natuurlijk moet er een betaalbaar pensioen voor de deelnemers zijn. Maar er moet ook een leefbare wereld zijn om van dat pensioen te kunnen genieten. Bovendien: in een duurzame wereld verliezen beleggingen in fossiele brandstoffen hun waarde. Op sommige terreinen gaat het gewoon te langzaam. In de energietransitie is er in Nederland een houding van ‘niet te ver voor detroepen uitlopen’.
Invloed
Het gevolg is dat er nauwelijks beleggers zijn die beleggingen in kolen, olie of gas hebben afgezworen. Grote partijen hebben daar hun redenen voor: zonder die omvangrijke sectoren verandert op de korte en middellange termijn het risicoprofiel van de beleggingen, wat onwenselijk is. Door aandeelhouder te blijven kan bovendien invloed worden aangewend om een bedrijf als Shell op een duurzamere koers te zetten. Maar toen aandeelhouderscollectief Follow This een duurzame resolutie in stemming bracht op de aandeelhoudersvergadering van Shell, stemde het ABP tegen.
Engagement werkt wel, maar slechts op den duur’, zegt economiehoogleraar Hans Schenk van de Universiteit Utrecht. ‘Zie Shell en Follow This: je mag best wat zeggen op de ava, maar als puntje bij paaltje komt, stemmen de grote aandeelhouders toch niet met je mee.’ Schenk is ondertekenaar van ABP Fossielvrij, de actiegroep die het pensioenfonds probeert over te halen alle beleggingen in fossiele brandstoffen te verkopen.
Het ABP werkt met een zogenoemd’insluitingsbeleid’, waarbij wordt belegd in fossiele bedrijven die uitzicht hebben op verduurzaming. Een woordvoerder laat weten datoliebedrijven ‘nog decennialang’ een rol zullen spelen in de energievoorziening, en dat in gesprek blijven beter werkt dan deaandelen verkopen aan een andere belegger, die wellicht vooral zoveel mogelijk olie wil oppompen.
Om het tegengaan vanklimaatverandering door de financiële sector te versnellen, pleit VBDO-directeur Laskewitz ervoor dat ‘asset owners’ zoals pensioenfondsen meer druk op hun externe vermogensbeheerders uitoefenen om het geld duurzaam te beleggen. Ook richten de klimaatinspanningen zich nu vrijwel uitsluitend op het in kaart brengen van de CO2-uitstoot van bedrijven. ‘Je kunt niet blijven inventariseren; op een gegeven moment moet er ook wat gebeuren.’
Groter bewustzijn
Van Golstein Brouwers van Triodos pleit voor het concept van ’true cost’. Daarbij wordt voor ieder beleggingsbesluit ook de niet-financiële impact meegenomen. Dat moet een groter bewustzijn creëren. Die insteek heeft hoogleraar Schenk ook. ‘Het gaat bij verduurzaming van onze economie vooral om brede aandacht over een breed front. Verandering gaat altijd langzaam als de status quo gevestigd is in financiële belangen.’
Hij voegt daaraan toe: Maar types die wat ongeduldiger zijn, zoals ikzelf, vinden dat het niet snel genoeg kan gaan. Ook voordat deugdelijk econometrisch onderzoek ondubbelzinnig laat zien dat groene investeringen uiteindelijk beter renderen dan niet-groene, kunnen we dus al tot actie overgaan.’
Bron: FD.nl: Noodkreet, twee jaar na klimaatakkoord van Parijs: we beleggen verkeerd